تحلیل تاثیر نوسازی شهری در توسعه و شکوفایی راه های گردشگری (مطالعه موردی: شهر ایلام) ✍️موسی بهرامی

این مطالعه از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش‌شناسی، توصیفی-تحلیلی است و با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی انجام شده است.

جامعه آماری نخست این پژوهش شامل ۱۰۰ نفر از متخصصان و کارشناسان در حوزه مدیریت گردشگری و شهری بود که از میان آن‌ها، ۳۰ نفر با روش گلوله برفی و از طریق پرسشنامه هدفمند انتخاب شدند. جامعه آماری دوم نیز شامل تمامی شهروندان و گردشگران شهر ایلام بود؛ در این بخش، تعداد ۳۷۶ نفر با استفاده از فرمول کوکران به‌صورت تصادفی انتخاب شده و با پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تحلیل داده‌ها، از نرم‌افزارهای SPSS و SmartPLS بهره گرفته شد و روش‌هایی مانند معادلات ساختاری و تحلیل واریانس یک‌طرفه به کار رفت.

یافته‌های پژوهش نشان داد که ابعاد کالبدی و اقتصادی از نظر جامعه نمونه اول و دوم، به ترتیب بیشترین اهمیت و اولویت را دارند. در میان محورهای گردشگری شهر ایلام نیز محور عتبات عالیات از جایگاه بهتری نسبت به سایر محورها برخوردار است. بنابراین، با توجه به ناکارآمدی سایر محورهای گردشگری در شهر ایلام، بازآفرینی شهری را می‌توان تلاشی موثر برای رونق اقتصادی این شهر و ایجاد فضایی مناسب برای مشارکت شهروندان ایلامی و گردشگران دانست. این رویکرد همچنین می‌تواند پایداری و تقویت سطح کلان گردشگری در ایلام را تسهیل کند.

مقدمه
صنعت گردشگری به عنوان یکی از بزرگترین صنایع جهان، تأثیرات عمیقی بر رفاه اقتصادی و اجتماعی جوامع میزبان دارد. این اثرات شامل ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و زیست‌محیطی است که در مطالعه بازآفرینی شهری باید به آن‌ها توجه شود. گردشگران به دنبال تجربیات متنوع و با کیفیت در مقاصد گردشگری هستند و این مناطق تلاش می‌کنند تا از طریق بازآفرینی جامع، تجربیات متمایز ارائه دهند. با این حال، بسیاری از جوامع، در مواجهه با بحران‌های زیست‌محیطی و اجتماعی، توسعه پایدار را تهدید می‌کنند. رویکرد بازآفرینی شهری پایدار می‌تواند به توازن بین مشکلات و مزایای گردشگری کمک کند و کیفیت زندگی جوامع محلی را حفظ نماید در حالی که چالش‌ها و اثرات گردشگری همچنان در هم تنیده‌اند.

بازآفرینی شهری از اواخر دهه ۱۹۷۰، به‌عنوان راهبردی برای حل مشکلات بافت‌های ناکارآمد شهرها در کشورهای توسعه‌یافته مورد توجه قرار گرفت. این رویکرد شامل برنامه‌ریزی شهری، مسکن، حمل و نقل، و اقتصاد می‌شود و می‌تواند به‌وسیله گردشگری شهری، کیفیت زندگی را بهبود بخشد و توسعه پایدار را تسهیل کند. با این حال، آگاهی کم جامعه و فقدان مهارت‌های گردشگری، مشارکت مردم محلی را محدود می‌سازد. بازآفرینی گردشگری شهری نیازمند برنامه‌ریزی استراتژیک برای تأثیرگذاری بر تغییرات مطلوب است. میراث فرهنگی و آداب و رسوم محلی باید حفظ شوند تا توسعه گردشگری به تقویت جوامع محلی کمک کند و نقش کارآفرینان نیز در توسعه مقاصد نباید نادیده گرفته شود.
شهر ایلام با طبیعت زیبا، آب و هوای مطبوع و پتانسیل‌های بالای گردشگری، نظیر ارتفاعات مانشت و تنگه ارغوان، دارای اهمیت ویژه‌ای در توسعه گردشگری است. مرز مشترک با عراق و تأثیر آن بر زائرین، موقعیت استراتژیک ایلام را تقویت کرده است. آثار تاریخی، فرهنگی و ظرفیت‌های پزشکی این شهر می‌تواند آن را به مقصدی جذاب برای گردشگران تبدیل کند. پژوهش حاضر به بررسی عوامل موثر در بازآفرینی شهری و گردشگری از دیدگاه متخصصین و شهروندان پرداخته است.

مبانی نظری
مکاتب جغرافیایی در توسعه تحقیقات گردشگری نقش مهمی دارند. مکاتبی مانند فضایی، رفتاری، رادیکالی، انسان‌گرا و جغرافیای کاربردی از تأثیرگذارترین‌ها در این حوزه‌اند. با وجود کاستی‌های تحقیقات گردشگری، اندیشمندانی چون هال، لیو، پیرس، اسمیت، میچل و مورفی به‌عنوان پیشگامان نظام‌مند این عرصه شناخته می‌شوند.

-مفهوم شناسی گردشگری شهری:
گردشگری یک پدیده چندبعدی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است که شامل جابه‌جایی افراد به مکان‌هایی خارج از محیط معمول زندگی‌شان به دلایل شخصی یا حرفه‌ای می‌شود. در معنای لغوی، واژه توریسم به سفر و سیاحت در داخل یک کشور یا کشورهای خارجی اشاره دارد، در حالی که جهانگردی عمدتاً به گشت‌وگذار در سطح جهانی اطلاق می‌شود و سفرهای داخلی را در بر نمی‌گیرد. از این رو، اصطلاح گردشگری به عنوان معادل توریسم استفاده می‌شود که هر دو نوع سفرهای داخلی و خارجی را شامل می‌شود.

در این راستا، توریسم یا گردشگری به عنوان مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و روابط تعریف می‌شود که در نتیجه سفر افراد از محل زندگی یا کارشان به مکان دیگری شکل می‌گیرد و اقامتی موقتی در آن محل جدید برای مدت محدودی را به همراه دارد.

امروزه سلیقه‌های متنوع گردشگران موجب جلب توجه جوامع میزبان شده است. شهرهای مقصد در تلاش‌اند تا تجربه‌های سفارشی و باکیفیتی را ارائه دهند. به این ترتیب، می‌توان گفت تجربه‌های ارائه‌شده در مقصدها نقشی کلیدی در افزایش کمیت و کیفیت گردشگری ایفا می‌کنند و در نهایت موجب بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی می‌شوند.

-مفهوم شناسی نوسازی شهری
اصطلاح نوسازی شهری پس از جنگ جهانی دوم، به‌ویژه در اروپا و انگلستان، با گسترش سیاست‌های نوسازی برای بهبود وضعیت جوامع و احیای شهرها در واکنش به افول صنعت، گسترش یافت. براساس مطالعات، این مفهوم به‌طور کلی به معنای «بهبود وضعیت موجود» شناخته می‌شود. همچنین، تعابیری نظیر «ارتقای کیفیت زندگی» و «سرمایه‌گذاری برای آینده» نیز از دیگر تفاسیر مرتبط با بازآفرینی هستند.

در سه دهه گذشته، نوسازی شهری به‌عنوان رویکردی مداخله‌گرانه که بر احیای بافت‌های شهری ناکارآمد متمرکز است، به‌شدت مورد توجه پژوهش‌های نظری و تجربی در سطح ملی و بین‌المللی قرار گرفته است. این رویکرد با مفاهیمی همچون بازتوسعه شهری، نوسازی، بهسازی و تحول شهری شناخته شده و بهبود ساختارهای موجود، بازسازی ساختمان‌ها و مناطق دیگر را شامل می‌شود.

نظریه‌پردازانی همچون جین جیکوبز، رابرتز، دونیسون و اسمیت درباره نوسازی شهری ایده‌پردازی کرده‌اند. جیکوبز با تأکید بر فضاهای عمومی با کیفیت و توسعه پیاده‌مداری، این روند را امری ضروری می‌داند. رابرتز بازآفرینی را یک رویکرد جامع و طولانی‌مدت برای حل مشکلات اجتماعی، فیزیکی، اقتصادی و زیست‌محیطی با مشارکت ذینفعان معرفی می‌کند. دونیسون نیز نوسازی را ابزاری برای مدیریت همزمان مسائل گوناگون شهری در ابعاد مختلف می‌داند. اسمیت، در عین حال، پیچیدگی ذاتی این مفهوم را برجسته کرده است.

نتیجه بررسی مفاهیم نوسازی نشان می‌دهد که تمامی نظریه‌پردازان بر ماهیت چندبعدی و پیچیده آن تأکید دارند. این مفهوم نقشی کلیدی در رفع بحران‌های مرتبط با کارکرد شهرها، بهبود کیفیت زندگی و نیل به توسعه پایدار ایفا می‌کند. این امر به دلایل گوناگون، از جمله ضرورت ایجاد پایداری اجتماعی، اقتصادی و محیطی در بستر جوامع شهری، حائز اهمیت است.

-گردشگری و نوسازی شهری:
نوسازی شهری به‌عنوان یک راهبرد جامع، شامل سیاست‌هایی برای ارتقای گردشگری شهری با اهداف چندجانبه است. این رویکرد تلاش می‌کند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود در مناطق شهری و استفاده از مشارکت عمومی، با حداقل هزینه، حیات اجتماعی و شکوفایی اقتصادی را به شهر مقصد بازگرداند. همان‌طور که مشخص است، محیط نه‌تنها شکل‌دهنده بلکه تقویت‌کننده بسیاری از جاذبه‌های گردشگری است، به گونه‌ای که توسعه گردشگری خود منجر به بهبود کیفیت محیطی می‌شود.

در نتیجه، با گسترش فعالیت‌های مرتبط با گردشگری، حفظ بناها و عناصر تاریخی و حضور مستمر شهروندان و گردشگران از طریق برگزاری نمایش‌های مختلف، جشن‌ها، و تقویت روابط اجتماعی و فرهنگی، زنده نگه‌داشتن سنت‌ها و آداب‌ورسوم محلی، بازآفرینی و بهبود گردشگری در شهرها امکان‌پذیر خواهد شد.

مدیریت گردشگری باید به گونه‌ای عمل کند که ارزش، کیفیت و تعهد دوطرفه ایجاد شود. محققان معتقدند نقش جامعه میزبان یا ساکنان محلی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با توسعه گردشگری بسیار حیاتی است. این نقش می‌تواند در قالب همکاری و استقبال از گردشگران برای موفقیت و پایداری این صنعت دیده شود. همچنین، رشد و توسعه صنعت گردشگری در یک شهر، اقتصاد محلی را تقویت کرده و کیفیت زندگی ساکنان را بهبود می‌بخشد.

جاذبه‌های گردشگری که به‌عنوان یک نیروی انگیزشی در جذب گردشگران عمل می‌کنند، می‌توانند به حفظ فرهنگ و تقویت اقتصاد محلی کمک کنند. ایجاد اشتغال، ارزآوری، توزیع عادلانه منابع منطقه‌ای، کمک به صلح جهانی، سرمایه‌گذاری در میراث فرهنگی، بهسازی محیط، حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی، توسعه مناطق دارای جاذبه‌های گردشگری و مقابله با تخلیه جمعیت از جمله مزایای بازآفرینی گردشگری به شمار می‌رود.

پیشینه ی پژوهش:
در زمینه‌ی رابطه دوسویه‌ی بازآفرینی و گردشگری، مرور پیشینه‌های پژوهشی در حوزه‌های داخلی و خارجی نشان می‌دهد که انگیزه‌های اقتصادی بیش از سایر ابعاد بر بازآفرینی غالب بوده‌اند. همچنین، مطالعات دیگر حاکی از آن است که گردشگری شهری نه تنها به‌عنوان بستری برای تقویت کارکردهای اقتصادی و اجتماعی عمل می‌کند، بلکه موجب تقویت انگیزه‌های مشارکت در فرآیند بازآفرینی شهری و افزایش تمایل بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در زمینه‌ی گردشگری و فعالیت‌های مرتبط نیز می‌شود.

در این راستا، تحقیقات متعددی پیرامون بازآفرینی و گردشگری شهری صورت گرفته است؛ به‌عنوان نمونه:
۱٫ در مقاله‌ای با عنوان «نقش بازآفرینی شهری با رویکرد گردشگری در خیابان لاله‌زار تهران» (یزدانی و همکاران، ۲۰۱۹)، با تمرکز بر ساختار گردشگری این منطقه و ارزیابی نقاط ضعف، پتانسیل‌ها، تهدیدها و فرصت‌ها، نتایج تحلیل سوات نشان داد که راهبردهای رقابتی سهم بیشتری در نیاز به بازآفرینی منطقه دارند.
۲٫ شماعی و همکاران (۲۰۲۲) در تحقیقی با عنوان «نقش ابعاد گردشگری در بازآفرینی پایدار بافت قدیم شهر یزد» به بررسی ارتباط متقابل میان گردشگری شهری و بازآفرینی پرداختند. تحلیل SOAR نشان داد که مهم‌ترین نقش گردشگری، ارتقای ابعاد اجتماعی و جلب مشارکت مردمی در طرح‌ها و برنامه‌های مرتبط است. همچنین، پیشنهاد شده است مکان‌هایی مناسب برای جذب مؤثرتر گردشگران ایجاد شوند.

۳٫ محمد علیزاده و صابری (۲۰۲۳) در مقاله‌ای با عنوان «برنامه‌ریزی محرک‌های توسعه در بازآفرینی شهری» محرک‌های توسعه را در محله گورتان اصفهان مطالعه کردند. یافته‌ها نشان داد ارتباط معناداری بین مؤلفه‌های پروژه‌های توسعه‌ای (با ضریب R=0/545) و ابعاد مختلف بازآفرینی شهری وجود دارد.

۴٫ نیکلاس وایز (۲۰۱۸) در پژوهشی با عنوان «گردشگری و بازآفرینی اجتماعی» با تأکید بر تغییرات فیزیکی فضاها مانند بهبود زیرساخت‌ها، نشان داد که تمرکز بر تغییرات مثبت ناملموس با مشارکت ساکنان محلی می‌تواند به توانمندسازی جوامع و ارتقای رفاه اجتماعی منجر شود.

۵٫ پوراحمد و همکاران (۲۰۲۱) در مطالعه‌ی «بررسی قابلیت‌های گردشگری بافت‌های تاریخی برای بازآفرینی شهری» شهر تبریز، نظرات ۳۹۰ گردشگر را بررسی کرده و نتیجه‌گیری کردند که برای توسعه‌ی گردشگری در بافت تاریخی تبریز باید اولویت به سیاست‌ها و راهکارهای کالبدی و زیست‌محیطی داده شود.

۶٫ فرانچسکا لسیس (۲۰۲۳) در مقاله‌ای درباره‌ی «بازسازی شهری و گردشگری در شهر کالیاری، پایتخت ساردینیا»، با استفاده از روش‌های ترکیبی، استراتژی‌های توسعه‌ای شهر بندری کالیاری را مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان داد که این استراتژی‌ها به جای ایجاد تعادل بین نیازهای جامعه محلی و ارتقای گردشگری، باعث تسریع روند رشد گردشگری شده‌اند.

نکته مشترک این پژوهش‌ها این است که اغلب با رویکردی تک‌بعدی به اثرات متقابل گردشگری و بازآفرینی پرداخته‌اند. پژوهش حاضر اما با استفاده از روش معادلات ساختاری (با بهره‌گیری از نرم‌افزار Smart PLS)، از دیدگاهی دوبعدی به بررسی دیدگاه‌های شهروندان، گردشگران و نخبگان می‌پردازد.

روش تحقیق
پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت هدف کاربردی، از نظر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر مطالعات میدانی است. جمع آوری اطلاعات بر اساس تلفیق روشهای اسنادی و مطالعات میدانی صورت پذیرفت. در این پژوهش نظرات دو جامعه ی آماری از طریق معادلات ساختاری با هم مقایسه شد، نخست متخصصین و خبرگان و مسؤولین مرتبط با گردشگری، سازمان های وابسته و متخصصان دانشگاهی در زمینه های گردشگری و بازآفرینی شهری ایلام (۱۰۰نفر)، که ۳۰نفر از آنها به عنوان جامعه نمونه ی اول که در راستای تکمیل پرسشنامه به صورت هدفمند همکاری داشتند. جامعه ی آماری دوم شهروندان و گردشگران ایلامی بودند که با توجه به فرمول کوکران، نظرات تعداد ۳۷۶نفر به صورت تصادفی و به وسیله پرسشنامه، به عنوان جامعه ی نمونه مورد بررسی قرار گرفت.

محدوده مورد مطالعه
استان ایلام با مساحتی معادل ۲۰,۱۳۳ کیلومتر مربع در غرب ایران قرار دارد و به‌عنوان یکی از کوچک‌ترین استان‌های کشور شناخته می‌شود. این استان با کشور عراق از سمت غرب، استان کرمانشاه از شمال، استان لرستان از شرق، و استان خوزستان از جنوب هم‌مرز است. شهر ایلام با وسعتی برابر با ۲۱۲,۸۰۴٫۶۷ هکتار حدود ۱۰٫۶۲ درصد از کل مساحت استان را به خود اختصاص داده است. این شهر بین عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و ۲۱ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۵۱ دقیقه شمالی و طول جغرافیایی ۴۵ درجه و ۴۱ دقیقه تا ۴۶ درجه و ۵۱ دقیقه شرقی قرار دارد و در بخش شمال غربی استان ایلام واقع شده است.

شهر ایلام از شمال به کوه‌های مانشت، از شرق به کوه‌های شلم، از غرب به کوه قلاقیران، و نهایتاً از جنوب به شنه‌چیر محدود می‌شود. این شهر که در مجاورت شهرستان‌های ایوان، سیروان، چرداول، دره‌شهر، مهران و همچنین کشور عراق قرار گرفته، در سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ (۲۰۱۶ میلادی) جمعیتی معادل ۱۹۴,۰۳۰ نفر داشته است. نقشه موقعیت این شهر در شکل شماره ۱ ارائه شده است.

شهر ایلام با ظرفیت‌های بالای گردشگری در زمینه‌های میراث فرهنگی و تاریخی (مانند کاخ فلاحتی، قلعه والی)، جاذبه‌های طبیعی و اکوتوریسم (مانند پارک جنگلی چغاسبز و منطقه مانشت)، اماکن فرهنگی و زیارتی (آتشکده موشکان، امامزاده پیر حسین)، موقعیت‌های مرزی و ژئوپلتیکی (مانند راهپیمایی اربعین و نزدیکی به مرز عراق)، جامعه‌شناسی متنوع.

جمع بندی و نتیجه گیری
شهر ایلام با پتانسیل‌هایی در بخش‌های متنوعی مانند میراث تاریخی و فرهنگی، آثار طبیعی و اکوتوریسم، صنایع دستی و ویژگی‌های مرزی، ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری و جذب سرمایه‌گذاری دارد. بازآفرینی شهری، راهکاری برای احیای محورها و جلب مشارکت شهروندان و گردشگران است که می‌تواند به ارتقای پایداری شهری و بهبود جایگاه گردشگری ایلام کمک کند. این رویکرد با تمرکز بر اصولی همچون برندسازی فرهنگی، عدالت فضایی و رشد اقتصادی، امکان ارتقای کیفیت زندگی و حل مسائل اجتماعی و اقتصادی این منطقه را فراهم می‌سازد.
نتایج پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بعد زیست‌محیطی از دید کارشناسان بیشترین تأثیر را بر بازآفرینی ایلام دارد؛ ویژگی‌هایی نظیر تنوع اقلیمی، گیاهان خوراکی و دارویی، یا جاذبه‌های خاص استان مانند گوزن زرد ایرانی و گونه‌های محلی از مزیت‌های مهم این حوزه محسوب می‌شوند. اما برای شهروندان، اولویت اقتصادی به دلیل مشکلاتی چون بیکاری و محدودیت امکانات اهمیت بیشتری دارد. همین‌طور با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی و حضور زائران، توجه به محورهای مذهبی نیز ضروری به نظر می‌رسد.

با تکیه بر ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی ایلام و تشویق سرمایه‌گذاری در گردشگری شهری، می‌توان بدون نیاز به مداخلات گسترده اقتصادی، زمینه رونق معیشتی شهر و حتی استان را فراهم ساخت. این شهر مرزی می‌تواند به قطب اقتصادی محلی و مقصدی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود.

راهکارها و پیشنهادات
در راستای بازآفرینی شهری و تقویت گردشگری در ایلام، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
– احیای قنات‌ها (بی‌بی، سراب عطش، سعدی و…) برای ایجاد آبنما و جذب گردشگر.
– ایجاد سفره‌خانه‌های مذهبی و سنتی از میدان ارغوان تا میدان قرآن برای پذیرایی از زائرین و اشتغال‌زایی.
– بهره‌گیری از صنایع دستی (گلیم نقش برجسته، چاقوی ملکشاهی) و فرهنگ بومی در توسعه گردشگری.
– ساخت نماد گلیم نقش برجسته در ورودی شهر و نصب المان‌های جدید.
– ایجاد مجتمع‌های توریستی با همکاری بخش خصوصی.
– نورپردازی کوه‌های ارغوان و احداث تله‌کابین.
– بهبود فضای سبز محلات قدیمی و تغییر کاربری بناهای تاریخی.
– برقراری پرواز از ایلام به عراق و افزایش تعداد پروازهای داخلی.
– بهبود دسترسی سواره در معابر کم‌عرض در بافت فرسوده.
– احداث بازار صنایع دستی در تپه شاهد.

(اقوام مختلف و تنوع زبانی)، صنایع و معادن (نفت، گاز، گلیم و چاقوی ملکشاهی) توانایی بالایی در توسعه گردشگری و جذب سرمایه دارد.
بااین‌حال، مشکلاتی نظیر ضعف زیرساخت‌ها، کمبود منابع مالی، بیکاری و آسیب‌های اجتماعی وجود دارد که در ابعاد مختلف اثرگذار است. بنابراین، توسعه گردشگری می‌تواند به بهبود شرایط معیشتی و ارائه خدمات متنوع کمک کند.
در این پژوهش، هفت محور گردشگری برای بررسی نقش بازآفرینی شهری در افزایش گردشگری تعریف شده است: محورهای عتبات عالیات، طبیعی، تاریخی، جنگ و دفاع مقدس، ماجراجویانه، صنعتی و فرهنگی. این محورها با استفاده از مشاهدات میدانی، مصاحبه‌ها و اطلاعات محلی شناسایی شده‌اند و نقشه شماتیکی از آن‌ها نیز ارائه شده است.

یافته ها و بحث
در این پژوهش، ۳۰ نفر از خبرگان و متخصصان از میان اساتید دانشگاه، مدیران شهری و پژوهشگران فعال در حوزه گردشگری و مدیریت شهری به روش نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب شدند. مشخصات کلی جامعه نمونه شامل سطح تحصیلات (۵۰ درصد کارشناسی ارشد و ۵۰ درصد دکتری)، رشته تحصیلی (۵۰ درصد برنامه‌ریزی شهری، ۱۸٫۸ درصد شهرسازی-معماری و عمران، ۲۱٫۹ درصد جغرافیا و ۹٫۴ درصد مدیریت شهری)، محل اشتغال (۲۱٫۹ درصد دانشگاه، ۶۲٫۵ درصد شهرداری و ۹٫۴ درصد وزارت راه، مسکن و شهرسازی)، سمت سازمانی (۳۱٫۲ درصد در مناصب مدیریتی و شهرداران، ۳۴٫۴ درصد معاونان، ۱۸٫۸ درصد کارشناسان و کارمندان و ۱۵٫۶ درصد اعضای هیئت علمی) و سابقه کاری (۹٫۴ درصد کمتر از ۱۰ سال، ۵۹٫۴ درصد بین ۱۰ تا ۲۰ سال و ۳۱٫۲ درصد بیش از ۲۰ سال) بوده است.

پس از انتخاب کارشناسان، پرسشنامه دور اول تهیه و برای خبرگان ارسال شد. با تحلیل پاسخ‌های دریافتی در مرحله اول و بازنگری عوامل تأثیرگذار بر بازآفرینی و گردشگری شهری، پرسشنامه دور دوم طراحی و ارسال گردید. نهایتاً با تجزیه و تحلیل پرسشنامه‌های دور دوم و پایش متغیرها و شاخص‌ها، ۱۷ گویه در چهار بعد بازآفرینی شهری شامل بعد کالبدی، اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیست‌محیطی به‌عنوان شاخص‌های اولیه موثر بر گردشگری شهر ایلام انتخاب شدند که جزئیات آنها در جدول شماره ۱ ارائه شده است.

از مجموع ۳۷۶ نفر در نمونه دوم (شهروندان و گردشگران ایلامی)، ۱۲۸ نفر (۳۴٪) شهروند ایلامی و ۲۴۸ نفر (۶۶٪) گردشگر بودند. از این تعداد، ۱۴۲ نفر (۳۷٫۸٪) زن و ۲۳۴ نفر (۶۲٫۲٪) مرد بودند. توزیع سنی پاسخ‌دهندگان شامل ۲٫۴٪ در گروه سنی ۱۵-۲۰ سال، ۱۵٫۴٪ در گروه سنی ۲۰-۳۰ سال، ۳۱٫۹٪ در گروه سنی ۳۰-۴۰ سال، ۲۷٫۱٪ در گروه سنی ۴۰-۵۰ سال، ۲۰٫۲٪ در گروه سنی ۵۰-۶۰ سال و ۲٫۹٪ بالای ۶۰ سال بوده است. بیشترین پاسخ‌دهندگان افراد متأهل (۷۶٫۹٪) با مدرک فوق‌لیسانس یا بالاتر (۴۵٫۲٪) بودند. پرسشنامه این نمونه در ۷ محور گردشگری ایلام بر اساس جدول شماره ۲ توزیع شد.

مقایسه ی وضعیت نوسازی در راه های هفتگانه گردشگری، در شهر ایلام
نتایج تحلیل واریانس یک‌طرفه در جدول ۶ نشان می‌دهد که مقایسه وضعیت نوسازی شهری در راه های هفت‌گانه گردشگری ایلام در سطح اطمینان ۹۵ درصد معنادار است (P<0/05، F=1/083). این امر به این معناست که میزان نوسازی شهری در میان این محورهای گردشگری شهر ایلام دارای تفاوت‌هایی است. بررسی میانگین نوسازی شهری بین محورهای مختلف نشان داد که بالاترین میزان مربوط به راه های گردشگری عتبات عالیات و دفاع مقدس، به ترتیب با میانگین‌های ۲/۳۸ و ۲/۳۵ است، و پایین‌ترین میزان به محور گردشگری فرهنگی با میانگین ۲/۰۷ اختصاص دارد.

با این حال، با توجه به مقدار Sig (0/130)، تفاوت معناداری در سطح این هفت راه از نظر نوسازی شهری مشاهده نمی‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت که تمامی محورهای گردشگری تقریباً در یک سطح قرار دارند. با در نظر گرفتن وضعیت شهر ایلام از لحاظ فرسودگی و کمبودهای گسترده در زیرساخت‌ها، تسهیلات، راه‌ها و خدمات مرتبط با گردشگری در این هفت محور تعریف‌شده، و با نادیده گرفتن ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بالقوه شهر، پایین‌تر بودن میانگین همه راه های گردشگری از میانگین مبنا (۳) نشان‌دهنده ضرورت نوسازی و احیای این راه ها برای ارتقا و توسعه اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و کالبدی شهر ایلام است.
کمبود امکانات اقامتی و تفریحی، مسیرهای دسترسی نامناسب، نرخ بیکاری بالا، نبود بودجه کافی، روش‌های مدیریتی ضعیف، و فقدان تبلیغات مناسب در حوزه گردشگری از جمله عواملی محسوب می‌شوند که موجب شده‌اند شهر ایلام نتواند از مزیت‌های بالقوه گردشگری، به‌ویژه در راه عتبات عالیات که سالانه میزبان سیل عظیمی از جمعیت به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی خاص خود است، بهره کافی را برای بهبود معیشت شهروندان و توسعه شهر ببرد.

منابع:
Hamburg. Urban Studies, 59 (1), 161-
۱۷۷٫
Chiu, Y. H., Lee, M. S., & Wang, J. W. (2019).
Culture-led urban regeneration
strategy: An evaluation of the management strategies and performance of urban regeneration stations in Taipei City. Habitat International, 86, 1-9.
Chahardowli, M., Sajadzadeh, H., Aram, F.,
& Mosavi, A. (2020). Survey of sustainable regeneration of historic
and cultural cores of cities. Energies, 13 (11), 2708
Ferretti, V., & Grosso, R. (2019). Designing
successful urban regeneration
strategies through a behavioral decision aiding approach. Cities, 95,
۱۰۲۳۸۶٫
Fazel Nia, G., & Masoumi Jashani, M. (2017).
Locating lakes suitable for tourism
development in Fars province. Spatial Planning, 6 (4), 65-80. (In Persian).
Ghafari, S. R., & Nasehi, H. (2021). Spatial
model of establishment and construction of rural-nomadic tourism
complexes in Chaharmahal and
Bakhtiari province. Sustainable Rural Development, 5 (1), 83-96
Golshahi, M., Sargolzaei, S., & Ghazi, R.
(۲۰۲۱). Sustainable Regeneration of
Problematic Neighborhoods of
Border Metropolises with an Emphasis on New Urbanism and its
Promotion Strategies: A Case
Abouelmagd, D. (2023). Sustainable urbanism and cultural tourism, the case
of the Sphinx Avenue, Luxor. Alexandria Engineering Journal, 71, 239-
۲۶۱
Razzaq, A. R. A., Mohamad, N. H., Kader, S.
S. S. A., & Mustafad, M. Z. (2013). Developing human capital for rural
community tourism: using experiential learning approach. ProcediaSocial and Behavioral Sciences, 93,
۱۸۳۵-۱۸۳۹٫
An, W., & Alarcón, S. (2021). From
netnography to segmentation for
the description of the rural tourism
market based on tourist experiences in Spain. Journal of Destination Marketing & Management, 19,
۱۰۰۵۴۹٫
Blazquez-Salom, M., Blanco-Romero, A.,
Vera-Rebollo, F., & Ivars-Baidal, J.
(۲۰۲۰). Territorial tourism planning
in Spain: from boosterism to tourism degrowth? In Tourism a