تهران- محمدجواد صفایی زاد کارشناس محیط زیست معتقد است که سیزده بدر جشنی آیینی برای ایرانیان است که جلوه ای باشکوه از آشتی میان مردم با طبیعت را نشان می دهد، بنابراین افراد باید با رعایت حریم فضاهای سبز شهری و پاسداری از این میراث منحصر به فرد، بتوانند برای آیندگان تصویری باشکوه ترسیم و از آسیب های زیست بوم جلوگیری کنند.

سیزده بدر یا جشن بدرقه نوروز از مهم ترین رسوم ایرانیان به حساب می آید که پس از چند روز از آغاز بهار و به منظور پایان بخشیدن عیدنوروز در روز سیزدهم فروردین خانواده ها از هر قومی با پناه بردن به دامان طبیعت این مراسم را اجرا می کنند. این جشن در سال های اخیر روز آشتی با طبیعت نام گرفته است تا افراد درک بیشتری از هستی کسب کنند و قدردان نعمت های خدای متعال باشند. بنابراین ضروری است تا در این روز با حفاظت و استفاده بهینه از طبیعت لحظه های شادی آفرینی را برای خویش رقم بزنیم. از این رو به منظور فرهنگ سازی و جلوگیری از تخریب زیست بوم باید برنامه های مدونی در دستور کار مسوولان و مردم قرار گیرد تا از آسیب هایی که در طول سال های متمادی متوجه طبیعت خواهد شد، پیشگیری شود.

«محمدجواد صفایی زاد» کارشناس و فعال محیط زیست معتقد است که خانواده ها باید در برگزاری جشن سیزده بدر به منظور حفظ محیط زیست به قوانین زیست بوم احترام بگذارند و احساس مسوولیت بیشتری در قبال آن داشته باشند. در ادامه گفت وگوی وی را با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا می خوانیم:

** ایرنا: ایرانیان همه ساله بنابر سنتی دیرینه و باستانی روز سیزدهم فروردین که روز طبیعت نام دارد، به همراه خانواده به دامن طبیعت می روند، در همین زمینه تاکیدهایی در خصوص حفظ محیط زیست می شود، توجه به این مقوله تا چه اندازه اهمیت دارد؟
*** صفایی زاد: پیشینیان ایران زمین آدب و رسومی داشتند که برپایی این مراسم ها را بسیار مهم می دانستند. رسم سیزده بدر از جمله این رسوم به شمار می رود که در آن ایرنیان معتقد بودند برای فرار از نحسی و بدشگونی این روز باید به صحرا و بیرون شهر پناه ببرند تا حادثه ای تلخ برای آنان اتفاق نیفتد. آخرین لحظه های نوروزی همه در تکاپوی رفتن به طبیعت هستند تا آخرین روز تعطیلات خود را طبیعت بگذراند. سیزده بدر به مثابه اتمام گردشگری و مسافرت های نوروزی، دید و بازدید و دیگر رسم و رسومات چندین هزار ساله ایرانیان است. زمین در این روزها به زیبایی خاص خود با رنگ هایی که از دامان طبیعت برگرفته شده، می رسد. طبیعت گردی بیشتر از دیگر مناسبت های نوروزی خود را نمایان می کند. خانواده ها از هر قوم و قبیله ای که باشند در این روز به دل باغ و دشت و دمن می روند تا بساط شادی خود را بگسترانند و برای روزهای نو و جدید آماده شوند. از دیر باز تا به اکنون آیین روز طبیعت برای آشتی با طبیعت و در کنار هم با صلح و صفا بودن برگزار شده است اما اینک این عادت پسندیده کم و بیش همراه با رفتارهای ناپسندی همراه شده که بیش از همه صدمه زدن به طبیعت را با خود به همراه دارد. البته در سال های اخیر رشد صنعت و تکنولوژی باعث کمرنگ شدن برخی سنت ها و آداب ایرانیان شده اما گردش و برگزاری جشن سیزده بدر همچنان پابرجا مانده است و این امر توجه به محیط زیست و رعایت پاکیزگی در طبیعت را تاکید می کند.

** ایرنا: آرامش همگانی یکی از کارکردهای توجه به محیط زیست است که در سیزده بدر توجه به آن از اهمیت بالایی برخوردار است، نهادینه کردن و ارزش قائل شدن برای زیست بوم در حیطه وظایف چه افرادی است؟
*** صفایی زاد: توجه و اهمیت بخشیدن به محیط زیست آرامش را به دنبال دارد. زندگی تمام انسان ها و موجودات به محیط زیست وابسته است و نبود آن به هیچ وجه ممکن نیست. حفظ و پاسداشت ضروری ترین و کمترین عَملی محسوب می شود که انسان در مقابل زیست بوم می تواند انجام دهد. اگر هر فردی خود را موظف به رعایت اصولی در این خصوص بداند، فجایعی که هر روز بیشتر از قبل برای طبیعت و محیط زیست پیش می‌آیدکمتر می‌شود. آسیب نرساندن به طبیعت باید نهادینه شود و این مهم در سنین پایین تأثیر گذاری بیشتری دارد. بنابراین آموزش نخستین مقوله در این امر به شمار می رود. خانواده ها باید به فرزندان خود از همان دوران کودکی بیاموزند که نباید به طبیعت لطمه ای وارد کنند. افراد باید خود را مسوول جامعه و طبیعت موجود در آن بدانند و اگر منابع طبیعی کشور را در خور اهمیت بدانند گامی محکم در جهت حفظ زیست بوم برداشته و در سبز بودن شهر نقش اساسی ایفا کرده اند.

** ایرنا: آسیب به طبیعت در روز سیزده بدر صدمه های غیرقابل جبرانی را به دنبال دارد، جامعه پذیری و آشنایی با خطرات این فاجعه ملزم به همکاری چه نهادها و دستگاه های اجرایی است؟
*** صفایی زاد: در روزهایی همانند سیزده بدر به کرار شاهد از میان رفتن پاکیزگی و استفاده نابجا از طبیعت هستیم و افراد به طور ناخواسته یا از روی عمد به طبیعت آسیب های فراوانی می زنند، در گردشگاه ها و تفرجگاه های شهری اثرات باقی مانده از این صدمه ها بقدری چشمگیر است که جبران آنها به زمان طولانی نیاز دارد. این موارد نیاز به فرهنگ سازی، جامعه پذیری و آشنایی با خطرات این فاجعه دارد. هرگونه لطمه زدن چرخه طبیعت را دچار مشکل می کند و لازم است که تمامی افراد از آسیب رساندن به زیستگاه های جانوران و پرندگان خودداری کنند. پسماندهای پلاستیکی نباید در طبیعت جا بماند زیرا بند آوردن راه آب ‌ها و احتمال خورده شدن از طرف برخی جانوران، می‌تواند زیان‌های جبران ناپذیری را در پی داشته باشد. تعطیلات نوروزی فرصت مناسب برای آموزش به کودکان در حفاظت از محیط زیست و ترویج فرهنگ در این حوزه است.

** ایرنا: راهکارهای لازم برای داشتن طبیعتی سالم و عاری از هرگونه آلودگی چیست؟
*** صفایی زاد: طبیعت مادر حقیقی انسان و سرمایه تمام نسل‌ها به شمار می رود. باید از کنده کاری و نوشتن روی تنه درختان خودداری کرد زیرا این عمل سبب خشک شدن درختان می شود. پس نباید به خاطر چندساعت تفریح در این روز خساراتی به اندازه هزاران سال به طبیعت کشور وارد کرد. آلوده شدن رودخانه‌ها به مواد سمی و نیز تشعشعات ناشی از دفن و سوزاندن زباله‌ها تهدید جدی برای سلامت محیط زیست است که با دقت در جمع‌آوری زباله‌ها در روز سیزده بدر می‌توان بزرگترین و موثرترین اقدام را در راستای سلامت محیط زیست کشور انجام داد. خانواده ها باید در روز سیزده بدر، پس از استفاده از مکانی که در آن مستقر شده و به تفریح در کنار هم می‌پردازند آن محیط را به حالت اولیه خود برگردانده و از تخریب طبیعت جلوگیری کنند. دامن طبیعت، ضامن سلامت روحی و جسمی مردم است که تخریب آن افزون بر نابودی سرمایه‌های خدادادی سبب به خطر افتادن سلامت انسان‌ و نسلی بیمار در آینده می‌شود. تردیدی نیست که از بدیهی ترین تاثیرگذاران بر آموزش و تنویر افکار عمومی در نگهداری از محیط زیست، رسانه ها هستند. از آنجاییکه بیشتر رسانه های جمعی از توجه عمومی برخوردار هستند و مردم بیشتر اوقات خود را به مطالعه، دیدن یا شنیدن اخبار منعکس شده در آنها اختصاص می دهند، بنابراین قابل دسترس ترین و تاثیرگذارترین ابزار در جهت اشاعه فرهنگ حفاظت از محیط زیست و تنویر افکار عمومی رسانه ها هستند.

رسیدن به توسعه پایدار در سایه رشد فرهنگ عمومی امکان پذیرتر است. همکاری نهادهای زیست محیطی و دیگر سازمان های اجرایی با رسانه ها می تواند فرهنگ عمومی را ارتقا بخشد تا به سطح مطلوبی از توسعه پایدار رسید. اهمیت رسانه ها در داشتن آینده ای بهتر بسیار پررنگ است و ارتباطی دوسویه با محیط زیست دارد./ایرنا